Duyên giác thừa

BAØI GIAÛNG :     PHAÙP MOÂN TU CHÖÙNG BAÄC TRUNG

( DUYEÂN GIAÙC THÖØA)

                I/NHAÄP ÑEÀ:

Trong coõi ñôøi oâ tröôïc naøy coù maáy ai bieát nghó suy veà caùi voøng laãn quaån cuûa sinh töû luaân hoài, “khoå khoâng noùi ñöôïc bieát ngaøy naøo ra”, vaäy maø con ngöôøi vaãn chöa thöùc tænh theá nhöng Ñöùc Phaät Thích Ca Maâu Ni – Ñaáng toaøn giaùc toaøn minh ñaõ lieãu ngoä ñöôïc ñieàu aáy vì  moät söï lôïi ích cho chuùng sanh, vì muoán giaûi thoaùt cho chuùng sanh ra khoûi nhöõng phieàn naõo veà söï sinh, giaø, beänh , cheát cuûa kieáp ngöôøi maø xaõ boû tình thaân xuaát gia taàm ñaïo traûi qua saùu naêm khoå haïnh, döôùi coäi boà ñeà taát baùt la chöùng ngoä chaân lyù duyeân khôûi.Giaùo lyù duyeân khôûi naøy laø moät giaùo lyù raát ñaëïc thuø maø Ñöùc Theá Toân ñaõ chæ roõ moät caùch töôøng taän guoàng maùy hoaït ñoäng cuûa sanh töû luaân hoài qua caùch quaùn saùt thaäp nhò nhaân duyeân ñeå döùt tröø caùi voøng laãn quaån aáy.Vaäy thaäp nhò nhaân duyeân laø gì , coù maáy caùch quaùn thaäp nhò nhaân duyeân, tu phaùp thaäp nhò nhaân duyeân ñöôïc chöùng quaû gì? Chuùng ta haõy cuøng nhau tìm hieåu qua baøi hoïc hoâm nay:Baøi 11: Phaùp Moân Tu Chöùng Baäc Trung (Duyeân Giaùc Thöøa)

                   II/CHAÙNH ÑEÀ:

          A.GIAÛI THÍCH BAÛN ÑOÀ THAÄP NHÒ NHAÂN DUYEÂN:

          Nhö chuùng ta ñaõ bieát, haøng nhò thöøa Thinh vaên, Duyeân giaùc laø haøng baäc Trung chæ giaûi thoaùt trong voøng töông ñoái , theá nhöng Thinh vaên thöøa thì döïa vaøo lyù cuûa Töù thaùnh ñeá vaø Baùt chaùnh ñaïo maø khôûi tu chöùng ñöôïc moät trong boán quaû Tu ñaø hoaøn, Tö ñaø haøm, A na haøm, A la haùn (trong 4 quaû vò naøy chæ coù A la haùn laø thoaùt khoûi tam giôùi ) coøn Duyeân giaùc thöøa thì döïa vaøo thaäp nhò nhaân duyeân maø khôûi tu ,ñaây laø choå baát ñoàng cuûa haøng nhò thöøa.

          Nhaän thöùc roõ veà giaùo lyù Thaäp nhò nhaân duyeân( 12 nhaân duyeân) seõ giuùp ngöôøi hoïc Phaät hieåu caën keõ hôn veà caùc vaán ñeà khaùc nhö nghieäp, luaân hoài , taùi sinh, nhaân quaû… ñoàng thôøi gôïi môû moät höôùng soáng tích cöïc cho moãi caù nhaân trong ñôøi soáng hieän taïi.

          Ñeå tu chöùng baäc Duyeân giaùc,Ñöùc Phaät daïy tu phaùp thaäp nhò nhaân duyeân, vaäy thaäp nhò nhaân duyeân laø gì? Thaäp nhò laø 12; nhaân laø yeáu toá quyeát ñònh ñeå phaùt sinh ra söï vaät, coøn duyeân laø ñieàu kieän hoã trôï, taùc ñoäng laøm cho nhaân phaùt sinh.Ví duï: nhaân laø haït luùa gioáng, muoán haït gioáng naûy maàm thaønh caây luùa thì caàn caùc ñieàu kieän hoã trôï nhö : phaân boùn, nöôùc, aùnh naéng, söï chaêm soùc…. Nhaân vaø Duyeân laø 2 yeáu toá hoøa hôïp nhau taïo thaønh taát caû söï vaät.12 nhaân duyeân coøn goïi laø 12 duyeân khôûi, laø söï nöông töïa vaøo nhau maø sinh khôûi vaø toàn taïi.Nhö Ngaøi Long Thoï Boà Taùt ñaõ ñeà caäp ñeán töø theá kyû thöù 2:

                   “ Caùi naøy coù thì caùi kia coù

                      Caùi naøy khoâng thì caùi kia khoâng

                      Caùi naøy sinh thì caùi kia sinh

                       Caùi naøy dieät thì caùi kia dieät.”

          Thaät vaäy, theo voøng xoay chuyeån cuûa sinh töû luaân hoài, ta nhaän thaáy ñöôïc raèng moïi söï treân ñôøi naøy khoâng phaûi do moät “Ñaáng Thaàn Linh” naøo ñoù saép ñaët saún maø do nhaân vaø duyeân hôïp laïi maø thaønh taïo ra moät voøng troøn löu chuyeån maõi khoâng döøng laïi, chaúng coù ñieåm khôûi ñaàu maø cuõng khoâng coù ñieåm keát thuùc.Trong voøng löu chuyeån aáy coù 12 giai ñoïan töùc laø 12 nhaân duyeân sanh ra höõu tình.Kinh Taâm Ñòa Quaùn noùi:” höõu tình luaân hoài trong 6 ñöôøng gioáng nhö baùnh xe khoâng coù ñaàu - cuoái” Söï löu chuyeån ñoù baét ñaàu töø voâ minh, haønh, thöùc , danh saéc, luïc nhaäp, xuùc, thoï,ï aùi, thuû, höõu, sanh, ñeán laõo töû thì chaám döùt.Theá nhöng laõo töû chæ laø keát thuùc moät giai ñoaïn chöù khoâng chaám döùt vónh vieãn vaø seõ baét ñaàu moät giai ñoaïn môùi khaùc khieán höõu tình khoâng theå thoaùt ra ñöôïc caùi voøng laån quaån cuûa söï löu chuyeån aáy.

          Ñoái töôïng nghe giaùo lyù 12 nhaân duyeân naøy laø con ngöôøi, bôûi leõ con ngöôøi naëng veà loøng tham chaáp vaø luyeán aùi neân Ñöùc Phaät môùi thuyeát thaäp nhò nhaân duyeân sau khi  thaønh ñaïo döôùi coäi boà ñeà sau 49 ngaøy tö duy thieàn ñònh.Nhö chuùng ta ñaõ bieát, 12 nhaân duyeân laø 12 giai ñoaïn löu chuyeån khoâng döøng .Vaäy 12 nhaân duyeân ñoù ñöôïc hieåu nhö theá naøo ? Trong Taïp Kinh A haøm soá 298 coù giaûi thích nhö sau:

          Baáy giôø Ñöùc Theá Toân baûo caùc Tyø kheo: Nay Ta seõ thuyeát phaùp duyeân khôûi, coøn goïi laø duyeân voâ minh coù haønh, vaäy theá naøo laø voâ minh?

          Voâ minh chính laø chuùng ta khoâng bieát quaù khöù, khoâng bieát vò lai, khoâng bieát trong taâm thöùc hoaït ñoäng ra sao, khoâng bieát ngoaøi hoaøn caûnh dieãn ra nhö theá naøo, khoâng bieát nghieäp baùo luaân hoài, khoâng bieát Phaät, Phaùp, Taêng, khoâng bieát theá naøo laø khoå, taäp, dieät ñaïo, khoâng bieát thieän , aùc, toäi, phöôùc, khoâng bieát hoïc taäp giaùo lyù Phaät phaùp, khoâng bieát saùu caên, saùu traàn… ñaây chính laø si aùm, khoâng coù trí tueä, ñaây goïi laø voâ minh.Coù 2 loaïi voâ minh laø: caên baûn voâ minh ( voâ minh coäi goác ñeå sinh ra caùc voâ minh khaùc)vaø chi maït voâ minh ( voâ minh ngoïn ngaønh do voâ minh coäi goác sinh ra).Voâ minh laø nguoàn goác gaây neân moïi phieàn naõo khoå ñau töø ñôøi naøy sanh ñôøi khaùc trong voøng luaân hoài sanh töû .

          Coøn theá naøo goïi laø haønh? Haønh laø haønh ñoäng taïo taùc ra nghieäp, do voâ minh phieàn naõo noåi leân laø cho 3 nghieäp thaân , khaåu, yù taïo taùc ra nghieäp thieän hay aùc neân goïi laø haønh.Coù 3 loaïi haønh: thaân haønh, khaåu haønh vaø yù haønh.Coù haønh ñoäng thì seõ coù taâm thöùc (laø oâng chuû taïo ra haønh ñoäng)Haønh laø nhoùm thöù 4 trong nguõ uaån( saéc, thoï, töôûng , haønh thöùc) vaø laø chi thöù 2 trong thaäp nhò nhaân duyeân,noù laø cô sôû, laø ñoäng löïc hình thaønh vaø daãn daét con ngöôøi ñi maõi trong voøng sanh töû luaân hoài, söï coù maët cuûa haønh laø ñieàu kieän cuûa luaân hoài, khoâng coù haønh thì khoâng coù taïo nghieäp ñeå ñöa ñeán thoï quaû baùo, vaø khoâng coù taùi sinh.

          Noùi cho deã hieåu haønh laø nhöõng yeáu toá, nhöõng ñieàu kieän quyeát ñònh vaän meänh töông lai cuûa con ngöôøi, tuøy theo moãi caù nhaân maø töï saép ñaët laáy töông lai cho mình.Haønh ñöôïc nuoâi döôõng vaø hoaït ñoäng trong A laïi da thöùc taïo ra khuynh höôùng vaø thoùi quen theå hieän nôi yù nghó vaø vieäc laøm cuûa moãi con ngöôøi, tuøy theo khuynh höôùng hay thoùi quen aáy maø con ngöôøi trôû neân xaáu hay toát töùc laø ngöôøi ñoù seõ töï thaét chaët mình vaøo voøng luaân hoài hay tieán daàn ñeán beán bôø giaûi thoaùt.       

          Vaäy coøn theá naøo goïi laø thöùc? Thöùc chính laø khaû naêng nhaän bieát , thöùc keát hôïp vôùi haønh seõ taïo ra söï khaùc bieät cuûa con ngöôøi, giöõa ngöôøi naøy vôùi ngöôøi kia.

          Thöùc ñöùng haøng thöù 5 trong nguõ uaån ( saéc, thoï, töôûng, haønh, thöùc), maø nguõ uaån laø 5 yeáu toá ñeå taïo thaønh moät con ngöôøi; Thöùc laø chi thöù 3 trong thaäp nhò nhaân duyeân, laø caùi bieát khi ñoái duyeân xuùc caûnh, caùi bieát naøy coù söï phaân bieät, so saùnh.Phaät giaùo Tieåu thöøa cho raèng coù 6 thöùc: nhaõn thöùc, nhó thöùc, tyû thöùc, thieät thöùc, thaân thöùc, yù thöùc, Ñaïi thöøa Phaät giaùo theâm vaøo 2 thöùc nöõa laø Maït na thöùc vaø A laïi da thöùc neân coù 8 thöùc.Taát caû nghieäp nhaân cuûa con ngöôøi gaây taïo ñeàu ñöôïc huaân taäp vaøo thöùc thöù 8 töùc A laïi da thöùc ( coøn goïi laø nghieäp thöùc) chính thöùc thöù 8 naøy daãn daét con ngöôøi ñi ñaàu thai, taùi sinh vaø chòu quaû baùo khoå hay vui.

          Coøn danh saéc laø gì? Danh saéc laø teân goïi khaùc cuûa nguõ uaån, Danh  bao goàm 4 uaån:

( thoï, töôûng, haønh, thöùc) coøn Saéc laø saéc uaån ñöùng haøng thöù nhaát trong nguõ uaån( saéc, thoï , töôûng, haønh, thöùc) töùc laø 5 yeáu toá taïo thaønh moät con ngöôøi.Danh laø caùc hoaït ñoäng cuûa taâm lyù beân trong con ngöôøi coøn Saéc laø phaàn caáu taïo sinh lyù  hình haøi con ngöôøi coù theå nhìn thaáy ñöôïc, Saéc chæ truï moät thôøi gian roài tieâu dieät maát.Danh saéc laø chi thöù  4 trong thaäp nhò nhaân duyeân , laø ñoái töôïng nhaän bieát cuûa thöùc, neáu khoâng coù danh saéc thì thöùc töø ñaâu maø sinh ra?

          Coøn luïc nhaäp laø sao? Moãi con ngöôøi ñeàu coù 6 caên( maét , tai, muõi , löôõi, thaân vaø yù) ñoù laø 6 con ñöôøng tieáp nhaän 6 caûnh traàn ( saéc, thinh, höông, vò, xuùc vaø phaùp) töø beân ngoaøi vaøo trong taâm töø ñoù sinh ra 6 thöùc nhö ñaõ noùi ôû treân.

TIEÁN TRÌNH LUÏC NHAÄP

          6 caên           ->      6 traàn                  ->                6 thöùc

          Maét             ->      saéc( caûnh)            ->      nhaõn thöùc( caùi bieát cuûa maét, thaáy ñöôïc)

          Tai              ->      thinh( aâm thanh)  ->      nhó thöùc ( caùi bieát cuûa tai, nghe ñöôïc)

          Muõi             ->      höông( muøi )        ->      tyû thöùc ( caùi bieát cuûa muõi, ngöûi ñöôïc)

          Löôõi            ->      vò ( ñaéng, cay, ngoït)  ->      thieät thöùc( caùi bieát cuûa löôõi, neám ñöôïc)

          Thaân           ->      xuùc( caûm nhaän)    ->      thaân thöùc( caùi bieát cuûa thaân, caûm giaùc)

          YÙ                ->      phaùp(söï vaät)         ->      yù thöùc( caùi bieát cuûa yù, hieåu bieát)               

          Theá naøo laø Xuùc? Laø söï tieáp xuùc giöõa con ngöôøi vaø theá giôùi beân ngoaøi thoâng qua 6 giaùc quan laø cô sôû ñeå hình thaønh tri giaùc ( 6 thöùc).Xuùc thuoäc veà haønh uaån trong nguõ uaån vaø laø chi thöù 6 cuûa thaäp nhò nhaân duyeân, vaäy xuùc laø söï gaëp gôõ giao thoa giöõa 6 caên , 6 traàn vaø 6 thöùc.

          6 caên           xuùc    6 traàn                  xuùc             6 thöùc

          Maét             *        saéc( caûnh)            *        nhaõn thöùc( caùi bieát cuûa maét, thaáy ñöôïc)

          Tai              *        thinh( aâm thanh)  *        nhó thöùc ( caùi bieát cuûa tai, nghe ñöôïc)

          Muõi             *        höông( muøi )        *        tyû thöùc ( caùi bieát cuûa muõi, ngöûi ñöôïc)

          Löôõi            *        vò ( ñaéng, cay, ngoït)  *        thieät thöùc( caùi bieát cuûa löôõi, neám ñöôïc)

          Thaân           *        xuùc( caûm nhaän)    *        thaân thöùc( caùi bieát cuûa thaân, caûm giaùc)

          YÙ                *        phaùp(söï vaät)         *        yù thöùc( caùi bieát cuûa yù, hieåu bieát)

          Theá naøo laø thoï? Laø thoï nhaän caùc caûm giaùc sau khi saùu caên tieáp xuùc saùu traàn , thoï laø keát quaû cuûa xuùc, thoï laø thöùc aên nuoâi soáng taâm thöùc con ngöôøi, ñoù laø caùc caûm giaùc vui, buoàn, söôùng , khoå maø ta caûm nhaän ñöôïc khi tieáp xuùc vôùi traàn caûnh thoâng qua saùu giaùc quan: ngöôøi buoàn  thì “ nhìn “ caûnh coù vui ñaâu bao giôø? Döïa treân nhöõng caûm nhaän cuûa 6 giaùc quan maø sinh ra caùc caûm thoï khaùc nhau.Coù 3 loaïi thoï: laïc thoï( vui veõ), khoå thoï( khoå ñau), voâ kyù thoï( khoâng khoå khoâng vui).Thoï laø yeáu toá thöù 2 trong nguõ uaån vaø laø chi thöù 7 trong thaäp nhò nhaân duyeân, do Xuùc laø ñieàu kieän phaùt sinh ra Thoï vaø Thoï laø nguyeân nhaân sinh ra Aùi.

          Vaäy aùi laø gì? Aùi noùi cho ñaày ñuû laø aùi duïc( tham muoán moät caùch chung) Aùi duïc laø loøng tham muoán moät caùch say meâ vaøo moät ñoái töôïng naøo ñoù , nhaát laø nguõ duïc maø haàu heát moïi ngöôøi tìm kieám vaø chaïy theo, ñoù laø : tieàn taøi, saéc ñeïp,danh voïng, aên uoáng, ham nguû.Aùi duïc laø nguyeân nhaân cuûa ñau khoå laø nguoàn goác cuûa sinh töû luaân hoài.

          “ Ngöôøi naøo oâm taâm aùi duïc thì khoâng theå thaáy ñöôïc ñaïo, ví nhö nöôùc ñaõ laéng trong, laïi cho tay khuaáy ñuïc leân.Khi naøo aùi duïc heát, ñaïo môùi coù theå laõnh ngoä ñöôïc.”( Kinh Töù thaäp nhò chöông)

          Ngöôøi ñam meâ aùi duïc cuõng nhö ngöôøi khaùt nöôùc maø coøn aên maën, laïi caøng theâm khaùt , neáu ta cöù maõi quanh co laån quaãn bôûi nhöõng ham muoán sai söû thì ñeán bao giôø môùi ñöôïc giaûi thoaùt? Ñöùc Phaät coù daïy: trong caùi vui phi thôøi cuûa aùi duïc, vò ngoït raát ít maø chaát cay ñaéng laïi nhieàu , caùi höôûng thuï ñöôïc raát beù, maø caùi tai hoïa voâ cuøng lôùn.Ngaøi noùi baøi keä sau:

          “ Khoâng thaáy roõ aùi duïc,

          Môùi vöôùng vaøo aùi duïc

          Aûo töôûng veà aùi duïc

          Ñöa ngöôøi veà neõo cheát” ( kinh Phaùp cuù)

          Ñeo ñuoåi theo nhöõng ñoái töôïng cuûa aùi duïc, chuùng ta ñaõ khoâng taïo döïng ñöôïc haïnh phuùc chaân thaät maø coøn taïo ra nhieàu khoå ñau cho baûn thaân vaø ngöôøi khaùc, con ngöôøi ñaày daãy nhöõng ham muoán vaø ngaøy ñeâm chaïy theo aùi duïc laø con ngöôøi khoâng coù töï do, khoâng coù töï do thì khoâng coù thaûnh thôi, khoâng coù thaûnh thôi thì khoâng coù haïnh phuùc.Ít ham muoán vaø bieát ñuû ( thieåu duïc tri tuùc) haøi loøng vôùi neáp soáng giaûn dò vaø laønh maïnh ñeå coù thôøi gian soáng saâu saéc töøng phuùt giaây cuûa cuoäc soáng, coù khaû naêng hieåu bieát, thöông yeâu, chaêm soùc, xoa dòu  noãi ñau cuûa nhöõng ngöôøi chung quanh ñoù môùi laø dieät tröø tham aùi baèng haïnh phuùc chaân thaät.

          Coøn nhö theá naøo laø thuû? (Thuû theo nghóa Haùn Vieät  laø tay )laø giöû laáy, baùm chaët vaøo caùi mình muoán moät caùch coá chaáp khoâng chòu buoâng ra nhaèm ñaït muïc tieâu mình muoán.Ñoái töôïng cuûa Thuû laø nguõ uaån vì theá maø khoâng loïai tröø baát cöù ñieàu gì ñeå ñaït muïc ñích do theá neân taïo ra nghieäp aùc .Loøng tham aùi caøng maïnh thì söï chaáp thuû caøng lôùn ñeå thoûa maõn , do vaäây maø nghieäp ( höõu) töø ñoù phaùt sinh.

          Vaäy Höõu laø gì? ( tieáng Haùn Vieät, Höõu laø Coù) hieåu theo nghóa roäng höõu laø tích luõy , chöùa nhoùm, laø keát quaû cuûa aùi vaø thuû, vì tham muoán thuùc giuïc neân phaûi laøm ñieàu gì ñoù baát chaáp thieän aùc ñeå thöïc hieän cho baèng ñöôïc ñieàu mình muoán laø keát quaû  söï “ coù” maët cuûa quaû baùo khoå vui seõ ñöôïc Sinh ra ôû ñôøi sau.

          Vaäy Sinh laø gì? Laø söï ra ñôøi , söï taïo thaønh ( ñöôïc hieåu theo nghóa cuûa danh töø) Sinh laø söï thoï sinh vaøo caùc coõi neân goïi laø chuùng sinh höõu tình, soáng moät thôøi gian ñeå traû quaû baùo khoå vui do Haønh ( nghieäp) ñôøi tröôùc quyeát ñònh.Coù sinh ra thì seõ coù cheát ñi do laõo töû.

          Vaäy Laõo töû laø gì? Laø giaø, cheát.Bieåu hieän cuûa laõo töû ôû con ngöôøi laø caùc cô quan baét ñaàu suy yeáu, hö nhöôïc, taøn luïi… roài tan raõ .Laõo töû laø söï taát yeáu cuûa moät kieáp ngöôøi nhöng noù laïi môû ra cho moät chu kyø keá tieáp cuûa “sinh , laõo, beänh, töû” vaø “ öu, bi, khoå naõo” ôû ñôøi vò lai.

          B.SÖÏ VAÄN HAØNH CUÛA THAÄP NHÒ NHAÂN DUYEÂN:

          Möôøi hai nhaân duyeân thuyeát minh söï sinh töû luaân hoài cuûa ñôøi ngöôøi, thoâng qua ba ñôøi quaù khöù , hieän taïi vaø vò lai.

          Do voâ minh duyeân haønh, haønh duyeân thöùc, thöùc duyeân danh saéc,danh saéc duyeân luïc nhaäp, luïc nhaäp duyeân xuùc, xuùc duyeân thoï, thoï duyeân aùi, aùi duyeân thuû, thuû duyeân höõu, höõu duyeân sanh, sanh duyeân laõo töû, (öu bi khoå naõo)(Duyeân laø ñieàu kieän hoã trôï taùc ñoäng laøm cho nhaân phaùt sinh).

          Nhìn vaøo baûn ñoà thaäp nhò nhaân duyeân ta thaáy coù 2 lôùp nhaân quaû  qua 3 ñôøi quaù khöù, hieän taïi, vò lai.Coù 2 lôùp NHAÂN laø: moät laø nhaân quaù khöù goàm: voâ minh vaø haønh, hai laø nhaân hieän taïi goàm co:ù aùi, thuû, höõu. Coù 2 lôùp QUAÛ laø: moät laø quaû hieän taïi goàm coù : thöùc, danh saéc, luïc nhaäp, xuùc, thoï; hai laø quaû vò lai laø: sanh, laõo töû.

Töø 2 chi “ voâ minh” vaø “ haønh” laø NHAÂN cuûa ñôøi quaù khöù, seõ Duyeân vôùi 5 chi QUAû laø“ thöùc, danh saéc, luïc nhaäp, xuùc vaø thoï” ôû ñôøi hieän taïi.Ñoàng thôøi ôû ñôøi hieän taïi laïi coù 3 chi NHAÂN laø “ aùi, thuû, höõu” Duyeân vôùi 2 chi QUAÛ laø “sinh vaø laõo töû “ôû ñôøi vò lai.

Voâ minh vaø haønh laø caên baûn voâ minh ( voâ minh goác reã) coøn aùi, thuû, höõu laø chi maït voâ minh ( voâ minh ngaønh ngoïn) , chaúng qua voâ minh vaø haønh laø teân goïi khaùc cuûa aùi, thuû höõu maø thoâi ; vì trong caên baûn voâ minh ñaõ coù haøm chöùa aùi, thuû, höõu; coøn trong chi maït voâ minh cuõng coù voâ minh vaø haønh tích tuï.Trong thaân hieän taïi ( thöùc, danh saéc, luïc nhaäp, xuùc , thoï) ñaõ coù  söï chuaån bò chôø ñoùn moät thaân vò lai ( sanh, laõo töû) .

          Qua ñoù ta nhaän ra ñöôïc baûn chaát cuûa cuoäc ñôøi laø söï sinh sinh töû töû cuûa moái quan heä nhaân quaû tuaàn hoaøn luaân hoài xoay voøng khoâng döùt .Möôøi hai nhaân duyeân cuõng nhö moät sôïi daây xích coù 12 voøng moùc xoaén vaøo nhau, khoâng coù moái gôõ ra vaø lieân quan ñeán 3 ñôøi quaù khöù, hieän taïi vaø vò lai.Voøng xoaùy ñoù do boä ba HOAËC – NGHIEÄP – KHOÅ taïo thaønh HOAËC: ( meâ hoaëc) laø chæ cho traïng thaùi meâ mô,ø sai laàm, ngu si neân tham ñaém

                    Voâ minh; Aùi thuoäc veà HOAËC

          NGHIEÄP : chæ cho nhöõng haønh ñoäng sai laàm töø thaân vaø taâm phaùt sinh ra

                    Haønh, Thuû, Höõu thuoäc veà NGHIEÄP

          KHOÅ: laø quaû baùo ñau khoå do meâ hoaëc ( voâ minh, aùi )vaø haønh ñoäng sai laàm( nghieäp) taïo ra, laøm cho thaân hieän taïi ( thöùc, danh saéc, luïc nhaäp, xuùc, thoï) phaûi chòu khoå baùo ôû ñôøi naøy vaø caû ñôøi sau.

          Giaû söû neáu laáy moät khoaûng thôøi gian ngaén trong hieän taïi ñeå quan saùt ta cuõng coù theå thaáy ñöôïc söï sinh khôûi vaø löu chuyeån cuûa 12 nhaân duyeân chöù khoâng phaûi quaùn saùt caû 3 ñôøi.Nhö khi ñoái caûnh, ta khoâng thaáy ñöôïc caùc phaùp ñeàu laø khoâng thaät coù neân ta khôûi sinh voïng nieäm chaáp tröôùc( voâ minh) töø ñoù coù nhöõng haønh ñoäng sai laàm( haønh) keát hôïp vôùi taâm phaân bieät so saùnh( thöùc) caùc traàn caûnh beân ngoaøi ( saéc) ,roài traàn caûnh laïi thaâm nhaäp vaøo trong taâm( luïc nhaäp) khi 6 caên tieáp xuùc vôùi 6 traàn( xuùc) laïi sanh ra caûm thoï vui buoàn hyû laïc( thoï) , coù thoï nhaän neân sanh ra aùi nhieãm (aùi) ham muoán thuùc ñaåy thì sanh ra tìm caàu , coá giöû ( thuû) do ñoù maø taïo taùc ra nghieäp( höõu) roài laïi theo nghieäp maø thoï baùo( sinh) coù sinh thì coù giaø cheát( laõo töû).

Voøng löu chuyeån cuûa chuùng sinh cöù vaäy maø sinh sinh hoùa hoùa, dieät roài laïi sinh, sinh roài laïi dieät, khoå ñau khoâng döùt.Söï ngoä ñaïo cuûa Ñöùc Phaät Thích Ca Maâu Ni  chính laø söï giaùc ngoä chaân lyù cuûa Thaäp Nhò Nhaân Duyeân maø thaáu trieät vaïn phaùp.Qua hoïc taäp nghieân cöùu quaùn trieät thaäp nhò nhaân duyeân ta thaáy roõ yù ñoà duøng thaäp nhò nhaân duyeân ñeå giaûi thích sinh töû luaân hoài ñaõ ñöôïc theå hieän roõ daàn, tuy nhieân caùch phaân chia theo moái quan heä nhaân quaû nhö treân deã gaây ngoä nhaän laø voâ minh vaø haønh chæ coù ôû quaù khöù , 8 chi phaàn tieáp theo chæ coù ôû hieän taïi, coøn sinh vaø laõo töû chæ coù ôû töông lai.Thöïc ra, trong hieän taïi, töùc laø ngay trong moãi chi phaàn ñeàu coù söï coù maët cuûa voâ minh.Khi moät chi phaàn naøo ñoù hieän höõu thì laäp töùc keùo theo söï toàn taïi cuûa 11 chi phaàn coøn laïi, neáu moät chi phaàn naøo ñoù baát kyø vaéng maët thì moái lieân keát cuûa 12 nhaân duyeân bò phaù vôõ vaø töï suïp ñoå.Ñieàâu naøy ñaõ minh chöùng roõ hôn cho giaùo lyù duyeân khôûi, laø söï dung thoâng giöõa “moät vaø taát caû vaø taát caû laø moät”,
“ nhöùt boån taùn vaïn thuø, vaïn thuø quy nhöùt boån” vöôït ra ngoøai khaùi nieäm khoâng gian vaø thôøi gian  .Hieåu roõ thaäp nhò nhaân duyeân chuùng ta coù theå hieåu ñöôïc vì sao con ngöôøi phaûi chòu nhöõng khoå ñau, taïi sao phaûi bò luaân hoài trong saùu neõo khoâng bieát ñöôøng ra.

                   C.PHÖÔNG PHAÙP QUAÙN:

          Nhaéc laïi luùc Ñöùc Thích Ca ngoài tö duy thieàn ñònh döôùc coäi boà ñeà suoát 49 ngaøy ñeâm:

-         Baáy giôø Boà Taùt quaùn tính cuûa chuùng sinh, vì nhaân duyeân gì maø coù giaø cheát, töùc bieát giaø cheát laáy sinh laøm goác; neáu lìa khoûi sinh thì khoâng coù giaø cheát; Laïi nöõa sinh naøy khoâng phaûi töø thieân sinh( trôøi sinh ) , khoâng töø töï sinh( töï nhieân) khoâng phaûi khoâng duyeân maø sinh maø töø nhaân duyeân maø sinh, do höõu maø nghieäp sinh ra.

-         Laïi quaùn höõu vaø nghieäp töø ñaâu maø sinh? Töùc bieát höõu vaø nghieäp töø thuû maø sinh ra.Laïi quaùn thuû töø ñaâu maø sinh ? töùc bieát thuû töø aùi maø sinh, laïi quaùn aùi töø ñaâu maø sinh ? töùc bieát aùi töø thoï maø sinh.Laïi quaùn thoï töø ñaâu maø sinh? Töùc bieát thoï töø xuùc maø sinh.Laïi quaùn xuùc töø ñaâu maø sinh? Töùc bieát xuùc töø luïc nhaäp maø sinh.Laïi quaùn luïc nhaäp töø ñaâu maø sinh? Töùc bieát luïc nhaäp töø danh saéc maø sinh.Laïi quaùn danh saéc töø ñaâu maø sinh? Töùc bieát danh saéc töø thöùc maø sinh.Laïi quaùn thöùc töø ñaâu maø sinh? Töùc bieát thöùc töø haønh maø sinh.Laïi quaùn haønh töø ñaâu maø sinh.Töùc bieát haønh töø voâ minh maø sinh.

-         Neáu voâ minh dieät thì haønh dieät, haønh dieät thì thöùc dieät, thöùc dieät thì danh saéc dieät, danh saéc dieät thì luïc nhaäp dieät, luïc nhaäp dieät thì xuùc dieät, xuùc dieät thì thoï dieät, thoï dieät thì aùi dieät, aùi dieät thì thuû dieät, thuû dieät thì höõu dieät, höõu dieät thì sinh dieät, sinh dieät thì laõo töû öu bi khoå naõo dieät.

-         Quaùn 12 nhaân duyeân thuaän nghòch nhö theá ñeán canh ba thì phaù tan voâ minh, luùc sao mai xuaát hieän thì ñöôïc aùnh saùng trí tueä,döùt heát chöôùng taäp khí, thaønh nhöùt thieát chuûng trí.( trí tueä thaáy roõ taát caû caùc phaùp)

-         Töø caùch quaùn treân cuûa Ñöùc Phaät , ta phaân ra 2 phöông phaùp quaùn:

1/Quaùn löu chuyeån: coù 3 caùch:

-         Caùch 1: quaùn saùt traïng thaùi sinh khôûi cuûa 12 nhaân duyeân töø voâ thæ do voâ minh voïng ñoäng taïo taùc maø coù theá giôùi vaø chuùng sanh, cöù nhö theá maø tieáp tuïc sinh sinh hoùa hoùa cho ñeán ngaøy nay cho maõi ñeán ngaøn sau.

-         Caùch 2: quaùn saùt traïng thaùi löu chuyeån cuûa 12 nhaân duyeân qua 3 ñôøi quaù khöù, hieän taïi, vò lai.Nhaân quaù khöù sanh ra quaû hieän taïi, nhaân hieän taïi laïi sinh quaû vò lai cöù vaäy maø 12 nhaân duyeân cöù xoay vaàn khoâng döùt noái tieáp trong 3 ñôøi quanh quaån trong 6 ñöôøng sinh töû, sinh roài laïi dieät , dieät roài laïi sinh, löu chuyeån khoâng ngöøng.

-         Caùch 3: quaùn saùt traïng thaùi sinh khôûi vaø löu chuyeån cuûa 12 nhaân duyeân trong moät nieäm hieän taïi( nhö ñaõ noùi ôû phaàn söï vaän haønh cuûa Thaäp nhò nhaân duyeân)

2/Quaùn hoaøn dieät: coù 2 caùch:

-         Dieät caên baûn voâ minh: qua quaùn saùt söï vaän haønh cuûa 12 nhaân duyeân ta thaáy do voâ minh maø coù haønh, do haønh maø coù thöùc… neáu ta dieät voâ minh thì haønh dieät, haønh dieät thì thöùc dieät… Muoán dieät voâ minh phaûi thaáy roõ theå taùnh chaân taâm do voâ minh laøm lu môø , phaûi duøng trí Baùt Nhaõ phaù tröø voâ minh thì sinh töû luaân hoài môùi chaám döùt.Ngöôøi tu khoâng theå trong moät kieáp maø phaù tröø voâ minh neân phaûi luaân hoài qua voâ löôïng kieáp tu haønh ñeán ñòa vò Ñaúng Giaùc duøng Kim Cang trí maø phaù tröø voâ minh môùi chöùng quaû Dieäu Giaùc ( Phaät).

-         Dieät chi maït voâ minh: ñoái vôùi chuùng ta laø haïng phaøm phu, caên cô thaáp keùm khoâng theå tröïc tieáp dieät tröø  caên baûn voâ minh neân phaûi nhaém vaøo chi maït voâ minh maø dieät “ aùi , thuû, höõu” khi naøo döùt ñöôïc aùi, töùc thuû khoâng coù thì höõu töï tieâu dieät.Töùc laø khi ñoái caûnh, khoâng sinh taâm tham muoán, thì chaúng tìm caàu chaáp thuû, vì khoâng chaáp thuû neân nghieäp khoâng sinh, neáu nghieäp khoâng sinh thì laøm gì coù luaân hoài sinh töû( höõu)?

III.KEÁT ÑEÀ:

Neáu quaùn 12 nhaân duyeân theo caùc caùch treân thaønh töïu seõ döùt tröø ñöôïc voâ minh, thoaùt khoûi sinh töû vaø chöùng ñöôïc quaû vò Duyeân giaùc.Möôøi hai nhaân duyeân laø phaùp moân tu cuûa haøng Duyeân giaùc neáu so vôùi Thanh vaên thì cao saâu hôn, bôûi leõ haøng Thanh vaên nghe Phaät noùi phaùp Töù Ñeá ngoä ñaïo töø “Khoå ñeá” coøn Duyeân Giaùc ngoä ñaïo töø voâ minh cuûa “ taäp ñeá” , quaùn duyeân khôûi cuûa 12 nhaân duyeân khoâng caàn nghe phaùp töùc döïa vaøo töï löïc maø giaùc ngoä neân goïi laø Ñoäc giaùc( hay coøn goïi laø Bích Chi Phaät).Do ñoù Duyeân Giaùc thöøa cuõng ñöôïc xem nhö laø Ñoäc giaùc thöøa, Bích chi Phaät thöøa, so vôùi Thanh vaên thöøøa thì cao saâu hôn neân goïi laø Trung thöøa, nhöng ôû döôùi  Ñaïi thöøa laø Boà taùt thöøa vaø Phaät thöøa.

Ñöùc Phaät noùi phaùp Möôøi hai nhaân duyeân luoân nhaém ñeán ñoái töôïng  nghe laø con ngöôøi, vì con ngöôøi naëng vaøo voâ minh, tham aùi, chaáp thuû, neân Phaät ñaëc bieät nhaán maïnh ñeán caùc chi phaàn naøy khi höôùng daãn con ngöôøi tu taäp vì muïc ñích giaùc ngoä, giaûi thoaùt.Muoán coù moät nhaän thöùc ñuùng veà giaùo lyù naøy, ñoøi hoûi phaûi coù söï quaùn saùt vaø tö duy thöôøng xuyeân veà noù; suy tö vaø thöïc taäp giaùo lyù 12 nhaân duyeân theo chieàu hoaøn dieät ( nhaát laø dieät chi maït voâ minh) chaéc chaén seõ mang ñeán cho chuùng ta moät cuoäc soáng ñoä löôïng,vò tha, giaûi thoaùt moïi xu höôùng raøng buoät trong ñôøi soáng hieän taïi ñem laïi an laïc cho baûn thaân vaø cho taát caû moïi ngöôøi.

“ Khi loøng tham aùi khoâng coøn

Thì ñaâu baûo thuû tìm caàu si meâ?

Ñoái caûnh taâm chaúng coøn meâ

Thì loøng tham aùi chaúng heà noåi leân

Ba ñöôøng , saùu coõi xuoáng leân

Töø nay chaám döùt sôùm queân luaân hoài”

HEÁT

Cö só Hueä Nhaân – Phan Höõu Nghóa